Misinformatie in sport en gezondheid

"Een claim zonder een bron is niets meer dan een mening."

Waarom je niet alles moet geloven

De wereld van sport en gezondheid zit vol met grote claims, snelle oplossingen en zogenaamde doorbraken. Elke dag verschijnt er wel weer een nieuwe magische supplementenmix, een ‘revolutionaire’ trainingstechniek of een dieet dat je vet laat smelten zonder enige moeite.

Maar hoe weet je of iets echt werkt en wat gewoon slimme marketing is?

Het antwoord: kritisch nadenken, onderzoek begrijpen en vragen stellen.

Of je nu sterker wilt worden, vet wilt verliezen of gewoon gezonder wilt leven, je moet misinformatie kunnen herkennen. In deze blog leer je:

• Waarom de term ‘natuurlijk’ vaak weinig betekenis heeft
• Hoe je voorkomt dat je misleid wordt door slecht onderzoek
• Waarom logisch nadenken en vragen stellen essentieel zijn
• Hoe je hype en marketing van echte wetenschap onderscheidt

Laten we erin duiken.

1. Hoe je onzin herkent

Veel influencers en ‘experts’ gebruiken wetenschappelijke termen om hun claims geloofwaardig te laten klinken. Denk aan hormoonbalans, detox of metabole schade – vaak slimme marketingtermen zonder harde wetenschap erachter.

1.1. Klinkt het te mooi om waar te zijn? Dan is het dat waarschijnlijk ook

• "Dit supplement verhoogt je testosteron met 300%!"
• "Met deze methode verbrand je vet zonder te sporten of op je voeding te letten!"

Wetenschap beweegt zich stap voor stap vooruit en werkt op basis van bewijs, niet op magische doorbraken. Als iemand zegt dat hij de oplossing heeft, kun je daar meteen vraagtekens bij zetten.

1.2. 'Geheime' of 'onderdrukte' informatie is altijd verdacht

• "Big Pharma wil niet dat je dit weet!"
• "De fitnessindustrie houdt deze techniek verborgen!"

Wetenschap is openbaar. Als iets werkt, wordt het gereproduceerd en gepubliceerd. Niemand heeft een ‘verborgen techniek’ die jij niet kunt vinden.

1.3. Onderzoek zonder context

• Een influencer haalt één enkele studie aan om een gigantische claim te maken.
• Onderzoek bij muizen wordt gebruikt om aanbevelingen voor mensen te doen.
• Een korte termijnstudie op een handjevol deelnemers wordt gepresenteerd als onweerlegbaar bewijs.

Losse studies bewijzen niets. Wetenschap kijkt naar het totale plaatje. Daarom worden systematische reviews en meta-analyses als de sterkste vorm van bewijs gezien: ze combineren en analyseren meerdere onderzoeken om tot een betrouwbare conclusie te komen.

Een klassieke fout is bijvoorbeeld een studie vinden die één positief effect laat zien en daar direct een conclusie aan verbinden. Maar als negen andere studies dat effect niet vinden, wat is dan de werkelijke conclusie? Goede wetenschap kijkt niet alleen naar wat wel werkt, maar ook naar wat niet werkt.

2. Wat betekent ‘natuurlijk’ eigenlijk?

De term ‘natuurlijk’ wordt vaak gebruikt als argument, maar heeft het eigenlijk wel een vaste betekenis?

• Is een appel natuurlijk? En wat als die bespoten is met pesticiden?
• Is pindakaas niet meer natuurlijk omdat er wat zout en olie aan is toegevoegd?
• Welke bewerking maakt iets onnatuurlijk? Zijn voorgesneden groenten onnatuurlijk omdat ze gesneden zijn?

Het probleem met de term ‘natuurlijk’ is dat iedereen er een andere definitie aan geeft. Maar als we praten over gezondheid, moeten we duidelijke, objectieve termen gebruiken die voor iedereen hetzelfde betekenen.

Een veelgehoorde claim is dat je ‘onbewerkt voedsel’ moet eten. Dat is een goed uitgangspunt, maar vrijwel al het voedsel in de winkel is op de een of andere manier bewerkt. Graan wordt gemalen tot meel, melk wordt gepasteuriseerd, groenten worden gewassen en gesneden. Wil dat zeggen dat deze producten ongezond zijn? Natuurlijk niet.

Wat mensen meestal bedoelen als ze praten over ‘natuurlijk’ of ‘onbewerkt’, is dat ze minimaal bewerkt voedsel willen eten. Dat is een prima doel, maar het is belangrijk om die nuance te maken. Door termen helder te definiëren voorkomen we dat gezondheid wordt gebaseerd op willekeurige meningen en vage claims.

3. Hoe informatie verdraaid wordt

Ken je het spelletje waarbij je een zin in iemands oor fluistert en die aan het einde compleet veranderd is? Dat gebeurt ook met wetenschappelijke informatie.

Hoe onzin zich verspreidt:

1. Een onderzoeker publiceert een studie.
2. Een nieuwswebsite leest alleen de samenvatting en maakt er een sensationele kop van.
3. Een influencer leest die kop en trekt een extreme conclusie.
4. Jij hoort de claim en neemt het voor waar aan.

Voorbeeld:
Een studie concludeert: “Eiwitinname vóór het slapen kan de spiereiwitsynthese licht verhogen.”

• Nieuwsartikelen vertalen dit naar: "Je moet caseïne nemen voor maximale spiergroei."
• Influencers roepen: "Als je geen caseïne neemt voor het slapengaan, verlies je spiermassa!"
• De waarheid: totale eiwitinname over de dag is belangrijker dan timing.

Hoe voorkom je dat je in deze val trapt?

• Lees niet alleen de kop, maar check de bron.
• Kijk of meerdere studies hetzelfde aantonen.
• Als een claim extreem klinkt, dan is die dat waarschijnlijk ook.

4. Hoe voorkom je dat je in de marketingtrucs trapt?

Nu je weet hoe misinformatie werkt, hier zijn vijf simpele manieren om jezelf te wapenen:

• Check de bron – komt de info uit degelijk onderzoek of van een social media goeroe?
• Zoek consensus – als slechts één influencer een claim maakt, is het waarschijnlijk onzin.
• Kijk naar data, niet naar marketing – mooie voor- en na-foto’s zeggen niks over de wetenschap.
• Volg echte experts – mensen als Jeff Nippard, Dr. Mike Israetel, Layne Norton en Andy Galpin baseren zich op bewijs, niet op hypes.
• Denk logisch na – als iemand een ‘geheime hack’ belooft die niemand anders kent, is het waarschijnlijk gewoon marketing.

5. De bottom line

De fitnessindustrie zit vol met onzin. Als sporter of coach moet je beter zijn dan dat.

Wat je kunt doen:

• Geloof niet zomaar alles wat je leest.
• Vraag altijd naar de bron van een claim.
• Lees studies en kijk naar het grotere plaatje.
• Pas op voor het ‘telefoongesprek-effect’ en verdraaide informatie.
• Stel kritische vragen en wees niet bang om dingen ter discussie te stellen.

Wil je vooruitgang boeken met je training, voeding en gezondheid? Dan is het tijd om slimmer te worden en bullshit te herkennen.

Wetenschap is je sterkste tool – gebruik het.